Co nauka mówi o intuicyjności?
Aby zrozumieć ,,intuicyjność” musimy przede wszystkim poznać kilka zagadnień. Typowa nazwa używana w psychologii poznawczej to tzw. Dual Systems Theory, opisuje ona dwa sposoby podejścia do podejmowanych decyzji. Wykorzystując system numer 1 lub system numer 2.
System numer jest to typowa intuicja, decyzje podejmowane bardzo szybko, automatycznie, bez wysiłku. System drugi jest oparty na decyzjach podejmowany po odpowiednim przemyśleniu, to kontrolowane wybory, w pełni świadome i własnowolne. Wymaga to większej ilości zaangażowania ze strony naszej świadomości.
System drugi ma swoje benefity, jest jednak ograniczony — wymaga m.in skupienia, dodatkowo wiedzy w danym zakresie, która pozwala podjąć odpowiedni osąd a w następstwie tego podjąć decyzję.
Inne wymagające pod względem poznawczym, a przez to wyczerpujące zadania to, np. samokontrola, jest ona obowiązkiem Systemu 2 (samokontrola to kontrola i integracja siebie z otoczeniem, poprzez dopasowanie zachowania do otoczenia). [1] . Ze względu na wysiłek psychiczny poświęcany na działanie Systemu 2 nasza wydajność znacząco spada podczas wykonywania równoczesnych zajęć.
Gdzie tu miejsce na dietetykę?
Podejmowane decyzje dotyczące jedzenia i ich przetwarzanie to fascynujący i bardzo ważny obszar do rozważenia, szczególnie jeśli chcesz osiągnąć i utrzymać dobrą sylwetkę. Osiągnięcie pełnej świadomości podczas spożywania posiłku i podczas jego wyboru jest bardzo istotne.
W odżywianiu możemy wyróżnić 3 odrębne systemy:
- Homeostatyczny system — określa potrzebę jedzenia w celu przetrwania organizmu.
- System nagród / system hedoniczny– Odczuwanie przyjemności i nagrody po spożyciu danego posiłku. Z reguły mam skłonności do dostosowania jak największej ilości przyjemności od tego systemu. System ten przede wszystkim nagradza produkty bardzo bogate w kalorie. W przeszłości produkty obfite w kalorie był czymś co było nadzwyczaj rzadkie, za to pozwalało na dłuższe przetrwanie. Obecnie pączek raczej nie jest tym czego Ci potrzeba ,aby przetrwać, nie mniej mieszanka tłuszczu i węglowodanów oraz dużej ilości kalorii w niewielkiej objętości jest tym co Twój mózg z chęcią nagrodzi.
- Kontrola wykonawcza — To nasza zdolność do poznawczej kontroli naszych działań i podejmowania decyzji w oparciu o nasz najlepszy interes, z wykorzystaniem naszej aktualnej wiedzy, zrozumienia i ukierunkowanej uwagi.
System homeostatyczny oraz hedoniczny mają charakter podświadomy. Więc zaliczają się do systemu pierwszego. Odbywają się poza naszą świadomością i nie wymagają bezpośredniej uwagi.
System drugi (oparty na decyzjach) jest równoległy z kontrolą wykonawczą. Jest celowy, wewnętrzne przetwarzanie decyzji opiera się na podstawie naszego poziomu wiedzy i zdolności oraz motywacji.
Łatwo myśleć o tych systemach w sposób całkowicie od siebie odosobniony, są jednak one splecione ze sobą. Homeostatyczny czynnik może prowadzić do hedonistycznego a to do wykonawstwa, które zapoczątkuje podejmowanie decyzji.
Funkcja wykonawcza jest swego rodzaju kontrolerem, odczytuje wszystkie sygnały w celu zrozumienia sytuacji, a następnie podjęcia odpowiednich decyzji.
System homeostatyczny rzadko raczej jest aktywowany w obecnym świecie, nie jesteśmy z reguły narażeni na śmieć z powodu głodu. Grozi nam raczej nadmiar jedzenia, przynajmniej w naszym regionie.
Większość więc rozgrywa się pomiędzy kolejnymi dwoma systemami. To one określaja co jemy i jak dużo jemu. System nagród będzie nas przede wszystkim zbliżał do produktów obfitych w kalorie, niekoniecznie zdrowych i odpowiednich dla nas. Natomiast to kontrola wykonawcza może pozwolić wam na utrzymanie deficytu energetycznego i kontrole systemu hedonicznego, który nagradza za zjedzenie silnie przetworzonych produktów.
Obecnie możemy w prosty sposób ukazać kilka najprostszych problemów, z których wynika otyłość:
1) Brak ruchu (siedzący tryb życia, mało spalonych kcal)
2) Nadmiar czasu spędzanego na jedzeniu
3) Wybieranie produktów bogatych w kalorie — opieranie się na systemie hedonicznym, który nagradza nas za produkty przetworzone obfite w tłuszcz i węglowodany, silnie smakowite.
3 punkt jest prawdopodobnie najbardziej istotny i ma największy wpływ na szerzący się problem otyłości. Dawanie ponieść się emocjom i spożywanie pokarmu po to, aby na chwilę poczuć się dobrze jest powszechnym problemem. Brakuje tutaj analitycznego myślenia, często wiele osób po wprowadzeniu zdrowych nawyków zauważa poprawę pracy całego organizmu, która wykracza poza chwilową stymulację dopaminy.
Jedzenie nie uzależnia, tak jak i cukier, ze względu na to iż nie spełnia kryteriów uzależnienia [2], jednak może być bardzo silnie kuszące i dla wielu osób może być bardzo ciężko zrezygnować z dodatkowej porcji słodyczy. Szczególnie w przypadku problemów z nastrojem. [3]
Jak wiec można poprawić swoją świadomość odżywiania?
Przede wszystkim należy zapomnieć o czymś takim jak INTUICJA w kwestii odżywiania, jeżeli nie mam odpowiednich nawyków. Intuicja była dobra gdy polowaliśmy na zwierzynę, obecnie intuicja prowadzi nas do produktów obfitych w kalorie, ponieważ to gwarantuje przetrwanie.
Warto się skupić zdrowych nawykach, na ich poznaniu i wprowadzeniu:
-Większa ilości błonnika w diecie(dodawanie do każdego posiłku warzywa lub owocu), produkty pełnoziarniste zamiast pszennych
-Mniej więcej podobna ilości posiłków i ich rozłożenie w ciągu dnia.
-Skupienie się na jedzeniu w trakcie jego spożywania
-Źródło białka w każdym posiłku, tj. strączki, tofu, soja, mięso, nabiał (20g+)
-Odpowiednia ilość nawodnienia
-Unikanie kalorii w napojach, czyli bazowanie na wodzie, napojach bez cukru, kawie bez cukru, czy herbacie
-Zastąpienie cukru słodzikami, tj. aspartam, sukraloza,erytrol, stevia
-Odczekanie po posiłku 10–15 minut w celu sprawdzenia czy na pewno jesteśmy dalej głodni zanim sięgniemy po kolejny posiłek
-Monitorowanie kroków w ciągu dnia lub aktywność fizyczna (3x+ ) w ciągu tygodnia, pozwoli to na zwiększenie naszego zapotrzebowania energetycznego
-Spanie przez minimum 7 godzin
-Znalezienie sposobu do radzenia sobie ze stresem, który nie jest powiązany z jedzeniem, np. gra komputerowa, spacer, książka, film
Wprowadzenie tego typu zmian z reguły pozwoli nie tylko na poprawę zdrowia, ale również na stracenie na wadze bez dokładnego liczenia kalorii. Jednak to czego obecnie wymaga odżywianie to świadomość, a nie intuicja i warto o tym pamiętać.
[1]https://www.sciencedirect.com/…/pii/S0065260108602609
[2]https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26011903
